Βουλή - Επιτροπή Περιβάλλοντος: Σε κρίσιμη καμπή η ποιότητα των νερών στα ποτάμια της Ελλάδας

"Μεγάλο μέρος των ποταμών της χώρας είναι σε κρίσιμη κατάσταση ως προς την ποιότητα των νερών τους", όπως ανέφερε ο πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων κ. Κ. Καρτάλης στη συνεδρίαση της υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων, στην οποία εξετάστηκε το θέμα.

"Tο νεοσύστατο υπουργείο Περιβάλλοντος πρέπει να σκύψει σοβαρά πάνω στο θέμα", τόνισε ο κ. Καρτάλης.

Την Υποεπιτροπή ενημέρωσαν επιστήμονες από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος Π. Μέρκος.

Ειδικότερα και σύμφωνα με το ΕΛΚΕΘΕ:

- Λόγω της περιορισμένης βιομηχάνισης της Ελλάδος, η κατάσταση των ποταμών στη χώρα είναι καλύτερη από το μέσο όρο σε επίπεδο Ε.Ε.

- Παρ' όλα αυτά το 58% του μήκους των ποταμών βρίσκεται σε μέτρια ή και σε κακή κατάσταση σε ορισμένα τμήματα, σύμφωνα με μετρήσεις που πραγματοποίησε στο διάστημα μεταξύ 2007 και 2009 το Ινστιτούτο.

- Υπάρχουν πολλά ποτάμια - ιδιαίτερα σε ορεινές ζώνες - που βρίσκονται σε εξαιρετική κατάσταση.

- Υπολογίζεται ότι σήμερα ποσοστό 85% των βιολογικών καθαρισμών είτε δεν λειτουργεί καθόλου είτε δεν αποδίδει στο μέγιστο βαθμό.

- Παρατηρείται διαχρονική μείωση της παροχής των ποταμών (π.χ. Ευρώτας -84% στο διάστημα 1974-2006, Aραχθος -30% στο διάστημα 1982-2006, Αλιάκμονας -12.2% στο διάστημα 1963-2006).

- Η διαχρονική μείωση της ποτάμιας απορροής σε συνδυασμό με την κατακράτηση ιζημάτων στα φράγματα προκαλούν μείωση μεγαλύτερη του 80% στα φορτία ιζημάτων με αποτέλεσμα την απώλεια εκτάσεων (π.χ. Δέλτα Νέστου).

- Η μείωση των παροχών των ποταμών έχει περιορίσει κατά 60% το ποσοστό της προβλεπόμενης μέγιστης παραγωγής υδροηλεκτρικών σταθμών στα τελευταία 50 έτη.

- Καταγράφονται σημαντικές διαφορές μεταξύ της ελληνικής και της βουλγαρικής πλευράς αναφορικά με τις εκτιμήσεις της ρύπανσης για τους διασυνοριακούς ποταμούς Νέστο, Αξιό, Στρυμόνα και Έβρο. Για παράδειγμα οι τιμές που καταγράφονται στους μετρητικούς σταθμούς στα σύνορα (επί του ελληνικού εδάφους) είναι μεγαλύτερες των τιμών που δίδει η βουλγαρική πλευρά για τα ανάντη τμήματα των ποταμών κατά 80 έως 120% για τον Αξιό και τον Έβρο.

- Σημαντικά προβλήματα ρύπανσης εντοπίζονται στους ποταμούς Αξιό, Πηνειό, Έβρο και Ασωπό, ενώ μέτρια ή ελλιπής είναι η κατάσταση στο Σπερχειό, το Νέστο, τον Αλιάκμονα, το Στρυμόνα και τον Αχελώο).

- Καταγράφονται σοβαρές καθυστερήσεις στην εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας 2000/60, ενώ η χώρα στερείται ουσιαστικού δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας των νερών των ποταμών.

Από την πλευρά του, ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος επεσήμανε ότι:

- Απαιτείται στελέχωση της Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς το δυναμικό που υπάρχει σήμερα - 30 επιθεωρητές - δεν επαρκεί (στο Βέλγιο υπάρχουν 400).

- Από τους 30 Επιθεωρητές, οι 15 βρίσκονται καθημερινά στα δικαστήρια και οι υπόλοιποι πρέπει να διαχειρίζονται τις υποθέσεις όλης της Ελλάδος. Μόνο για τον Ιανουάριο 2010 εισήχθησαν 700 αναφορές - καταγγελίες από όλη την Ελλάδα.

- Απαιτείται επίσης νομοθετική θωράκιση της Υπηρεσίας ώστε να είναι δυνατή η επιβολή - και όχι μόνο η εισήγηση - ποινών αλλά και η δυνατότητα ανάκλησης αδειών για μονάδες που ρυπαίνουν.

- Το νομικό μας πλαίσιο δεν έχει συγκεκριμενοποιήσει και ποσοτικοποιήσει τι σημαίνει ρύπανση των ποταμών και συνήθως οι παραβάτες απαλλάσσονται γιατί δεν τεκμαίρεται με αυστηρά προσδιορισμένο τρόπο αν και κατά πόσο ρύπαναν.

- Δεν έχει μετρηθεί ποτέ η φέρουσα ικανότητα των ποταμών σε ρυπαντικά φορτία δηλαδή οι μέγιστες αποδεκτές τιμές που μπορεί να αποδεχθεί ένα ποτάμι.

- Δεν είναι γνωστός ο αριθμός των γεωτρήσεων που κατ΄ εκτίμηση είναι σε ποσοστό 50% παράνομες. Τα πρόστιμα των Νομαρχιών είναι ύψους 350 ευρώ για μία παράνομη ανόρυξη με αποτέλεσμα να συμφέρει έναν αγρότη να πληρώσει το πρόστιμο αντί να πληρώσει μελετητή και να ακολουθήσει τη νόμιμη διαδικασία.


- Δέχονται τεράστιες πιέσεις ο Ασωπός, ο Κηφισός, ο Ευρώτας, ο Aραχθος, ο Πηνειός, ο Γαλλικός, ο Αξιός, ο Λουδίας και ο Αλιάκμονας.


- Ο Ασωπός αντιμετωπίστηκε ως οχετός και η Πολιτεία δεν ήταν παρούσα. Σε νερό που διατίθεται στην περιοχή των Μεσσαπίων Ευβοίας διαπιστώθηκαν απαράδεκτα υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου. Κατά πάσα πιθανότητα μεταφέρθηκαν απόβλητα του Ασωπού με βυτία αστικών αποβλήτων.

Σε επόμενη συνεδρίαση η Επιτροπή θα ασχοληθεί με την κατάσταση των λιμνών στην Ελλάδα και θα προετοιμάσει κείμενο προτάσεων - νομοθετικές ρυθμίσεις και μέτρα πολιτικής - για την προστασία των ποταμών και λιμνών στην Ελλάδα και το κείμενο θα κατατεθεί στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Εσωτερικών.

Η χάραξη του νέου αυτοκινητόδρομου Ε65 μέσα στην κοιλάδα του Σπερχειού θα καταστρέψει γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας

Οκτώβρης 2009

Στα προβλήματα που έχει η ελληνική γεωργία προστίθεται και η έλλειψη πολιτικής για τη γη. Αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης είναι και η παράδοση, με μεγάλη ευκολία, για άλλες χρήσεις, χιλιάδων στρεμμάτων γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, του κάμπου του Σπερχειού, στην προκειμένη για την χάραξη του νέου αυτοκινητόδρομου Ε65. Τα στρέμματα αυτά βρίσκονται εντός αρδευτικών εκτάσεων, με έργα υποδομής που έγιναν με μεγάλο κόστος. Έργα αποστραγγιστικά, αγροτικής οδοποιίας, αρδευτικά, αναδασμού κλπ. Ουσιαστικά είναι πολλές φορές «πληρωμένες» οι συγκεκριμένες εκτάσεις από τους Έλληνες φορολογούμενους.

Η πολιτεία έχει αναγνωρίσει κατ' αρχήν την αναγκαιότητα της προστασίας της γεωργικής γης και έχει θεσπίσει σχετική συνταγματική διάταξη, για την οποία υπάρχει και σχετική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Σύμφωνα με την απόφαση 3698/2000 (Τμήμα Ε´) του ΣτΕ: «... φυσικό περιβάλλον εμπίπτον στην προστασία του άρθρου 24, παρ. 1, του Συντάγματος αποτελούν όχι μόνο τα φυσικά οικοσυστήματα αλλά και τα τεχνητά, ιδίως δε η γεωργική γη, της οποίας η διατήρηση και ορθή διαχείρισις είναι ουσιώδης όρος της βιωσίμου αναπτύξεως, ως αποτελούσα την αναντικατάστατον βάσιν του ανθρωπογενούς παραγωγικού συστήματος. Υπό την έννοια δε αυτήν η Agenda 21 επιβάλλει την καταγραφήν και συστηματικήν διαχείρισιν της γεωργικής γης, απαγορεύει την υποβάθμισίν της και συνιστά την ανάκτησίν της. Ταύτα ισχύουν κατά μείζονα λόγον προκειμένου περί κατ' εξοχήν της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, της οποίας η κατ' αρχήν διατήρηση και προστασία είναι συνταγματικώς επιβεβλημένη…»

Δυστυχώς είναι αργά να εξετάσουμε συνολικά την αναγκαιότητα της συγκεκριμένης χάραξης του Ε65 και το αν θα ωφελούσε περισσότερο να μείνει εκτός η Φθιώτιδα. Εκφράσαμε όμως τις ενστάσεις και τις ανησυχίες μας σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη χάραξη στην κοιλάδα του Σπερχειού και προτείναμε να εξεταστεί και να μελετηθεί η λύση της χάραξης του αυτοκινητόδρομου βόρεια της Λαμίας με σήραγγες και κοιλαδογέφυρες, κάτι που σίγουρα θα μειώσει το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος των απαλλοτριώσεων. Βλέπουμε όμως, ότι ενώ είναι απαραίτητο να διερευνηθούν από την ελληνική διοίκηση σενάρια εναλλακτικών λύσεων χάραξης -από τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν-, «δεν ίδρωσε το αυτί» κανενός…

Σημειώνουμε ότι μία από τις μεγαλύτερες “μάχες” του 21ου αιώνα θα δοθεί για τη διατροφή. Η διατροφή προβλέπεται ότι θα μεταβληθεί σε μαύρο χρυσό τα επόμενα χρόνια. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 η παραγωγή των διατροφικών ειδών πρέπει να διπλασιαστεί, για να ικανοποιηθεί η παγκόσμια ζήτηση. Σ' αυτόν τον αγώνα πρέπει τα υπεύθυνα κράτη να διαμορφώσουν ανάλογη πολιτική γης και γόνιμων εδαφών. Η βίαιη βιομηχανοποίηση και η αστικοποίηση των τελευταίων δεκαετιών έχουν καταστρέψει και απαξιώσει σημαντικές παραγωγικές εκτάσεις εύφορων χωραφιών. Η κλιματική αλλαγή και η σταδιακή ερημοποίηση, λόγω της μείωσης των υδατικών αποθεμάτων, θα μειώσει ακόμα περισσότερο τις παραγωγικές εκτάσεις.

Με λίγα λόγια οι πρακτικές της καταστροφής γόνιμων γαιών, όπως η κοιλάδα του Σπερχειού, είναι σε λάθος κατεύθυνση. Η γη είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα και βλέπουμε ότι κάθε φορά που το αγγίζουμε χωρίς τη δέουσα συνειδητότητα, αποβαίνει μοιραίο. Εμείς, πηγαίνοντας ενάντια στις προβλέψεις και τις επιταγές των καιρών, απαλλοτριώνουμε τη γη μας για χάρη του τσιμέντου και των αυτοκινητοδρόμων και απαξιώνουμε τα προϊόντα μας. Ως πότε οι αρμόδιοι θα σφυρίζουν αδιάφορα;

Επιπλέον, όλοι γνωρίζουν ότι τόσο η Κοιλάδα του Σπερχειού όσο και η περιοχή του Δέλτα του Σπερχειού είναι ενταγμένες στο Δίκτυο NATURA 2000 ως περιοχές «κοινοτικού ενδιαφέροντος» (GR2440002) και «Ζώνη Ειδικής Προστασίας» (GR2440005) αντίστοιχα. Αυτό πρέπει να γίνει σεβαστό και να ληφθούν τα ανάλογα μέτρα. Στην όλη διαδικασία διερεύνησης των επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον του συγκεκριμένου έργου, δεν φαίνεται να έχει ληφθεί υπόψη από την διοίκηση η τήρηση των συγκεκριμένων διατάξεων του άρθρου 6 της κοινοτικής οδηγίας 92/43, που αφορά στην «αξιολόγηση των επιπτώσεων των έργων υποδομής στις περιοχές κοινοτικού ενδιαφέροντος του δικτύου Natura 2000».

Η Κοιλάδα του Σπερχειού και ο ίδιος ο Σπερχειός είναι μια παραγωγικότατη περιοχή, ένα σπάνιο οικοσύστημα, ανεκτίμητο δώρο της φύσης και μια πηγή πλούτου που αιώνες τώρα δίνει εισόδημα στους αγρότες της περιοχής και ανεβάζει το βιοτικό επίπεδο και το κατακεφαλή ΑΕΠ των κατοίκων, πάνω από τον πανελλαδικό μέσο όρο. Αυτό δεν πρέπει να το αγνοούν όσοι έχουν την ευθύνη του έργου. Διαφορετικά τα μεγάλα λόγια για "αειφορία", "πράσινες πολιτικές", “πράσινη οικονομία” και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι χωρίς περιεχόμενο...

Θυμίζουμε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΚ) εξέδωσε απόφαση με την οποία αναφέρει ότι τέτοια μεγάλα έργα πρέπει να μελετώνται επαρκώς και να κατασκευάζονται εκτός Προστατευόμενων Περιοχών. Ανάλογη ήταν και η απόφαση του ΔΕΚ που αφορούσε την Ιονία Οδό στην περιοχή του Καϊάφα στην Ηλεία.

Κλείνοντας, θα πρέπει να δούμε την Λαμία μετά από είκοσι, τριάντα και πενήντα χρόνια με τον αυτοκινητόδρομο Ε65 να αγγίζει κυριολεκτικά την πόλη στο νότιο τμήμα της. Ένα θέμα ακόμα που δεν έχει δει ο εμπορικός κόσμος της Λαμίας είναι αυτό της λειτουργίας του «ΣΕΙΡΙΟ» στον κόμβο του Σ.Σ.Λιανοκλαδίου, όπως προβλέπεται από την Σύμβαση Παραχώρησης του Έργου. Τμήμα της αγοράς της Λαμίας θα μεταφερθεί στο σταθμό αυτόν, που θα λειτουργεί ως ένα MALL με αντιπροσωπείες και άλλα καταστήματα.

Στέφανος Σταμέλλος
Μέλος των Οικολόγων Πράσινων
http://e65-sperxeios.blogspot.com